از ویتامین ها و مواد معدنی که بر سلامت پستان اثر دارند می توان به سلینوم , ویتامین ای , مس , روی و ویتامین آ و بتاکاروتن اشاره کرد .
سه ناهنجاری اصلی که به طور گسترده ای بر میزان سودآوری یک مزرعه گاو شیری تاثیر می گذارند، شامل :
ورم پستان , لنگش و ناباروری است . آنچه که یک گاودار طی وقوع ورم پستان بالینی می بیند , هزینه های درمان و شیر غیر قابل فروش است. اما آنچه که سبب افزایش ضررمی شود و عامل اصلی افزایش هزینه ها می باشد , ورم پستان تحت بالینی است . ورم پستان بالینی سبب کاهش تولید و قیمت شیر به دلیل افزایش بار میکروبی می شود.
ویتامین ای و سلینوم
این دو ترکیب از اجزاء اصلی سیستم آنتی اکسیدانی بافت و سلول ها به شمار می روند . گاوهایی که علوفه انبار شده را مصرف می کنند به احتمال زیاد دچار کمبود ویتامین ای E هستند ( چنانچه به جیره آنها افزوده نشود ) . کمبود ویتامین ای در گاوهای شیری در دوره انتظار ( پیش از زایمان ) به کرات دیده می شود .در مطالعه پاولتا ( ۲۰۰۲) , ۵۰ درصد از گاوهای مورد بررسی در جمهوری چک دچار کمبود و یا در حاشیه کمبود سلینوم قرار داشتند . تحقیقات اینچنینی در کشورهای دیگر مثل آلمان , اسلوونی و ایرلند نیز چنین نتایجی در برداشت و اکثر گاوهای شیری دچار کمبود سلینوم بودند ( می ۱۹۹۳ , گروندروآور ۱۹۹۵ , زوست ۱۹۹۶ ) .
ویتامین ای مهمترین آنتی اکسیدان محلول در چربی است و فعال ترین شکل بیولوژیکی آن آلفا – نوکوفرول می باشد (پوتنام و کمبین ) .
ویتامین ای از اجزای مرکزی همه غشاهای لیپدی است و در محافظت غشاهای چربی در برابر رادیکال های آزاد اکسیژن نقش موثری دارد ( رایس و کندی ۱۹۸۸ ).
سلینوم نیز یک ماده مغذی ضروری است که در بافت ها و در سراسر بدن وجود دارد . اهمیت فیزیولوژیکی آن به این دلیل است که جز مرکزی آنریم های ضد اکسیدان ( گلوتاتیون پراکسیداز )است( دیپلوک ۱۹۸۱ , ارسکین ۱۹۹۳) . گلوتایتون پرواکسیداز در سیتوپلاسم سلول و ویتامین ای در غشاهای لیپدی فعالیت می کند .
کمبود ویتامین ای و سلنیوم منجر به نقص عملکردی گلبول های سفید می شود . افزودن ویتامیــن ای و سلینوم به جیره گاوهای شیری منجر به ورود سریع گلبول های سفید به شیر ( در پی عفونت باکتریایی درون پستانی ) و افزایش از بین بردن باکتری ها توسط نوتروفیل ها می شود ( اسمیت ۱۹۹۷ ). در این شرایط، شاهد کاهش موارد ورم پستان بالینی و کوتاهتر شدن دوره بیماری هستیم ( اسمیت ۱۹۸۴ ) .
گاوهایی که در دوره خشکی خود روزانه میزان ۷۴۰ واحد ویتامین ای دریافت کرده بودند، به میزان ۳۷ درصد ورم پستان بالینی کمتری داشتند (در مقایسه با گاوهایی که روزانه میزان ۳۲۰ واحد ویتامین ای از محل خوردن علوفه به دست آورده بودند).
ارسکین (۱۹۸۷) مشاهده کرد که گله هایی که میزان شمار سلول های سوماتیک کمتری دارند ( کمتر یا مســـاوی با ۱۵۰۰۰۰ سلول در هر میلی لیتر شیر ) به طور معنی داری دارای میانگین بالاتری از فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی وابسته به سلینوم ( GSH-Px ) هستند ( ۹۵/۲ + ۶/۳۵ ). میزان فعالیت این آنزیم در گله هایی که شمار سلول های سوماتیک بالایی داشتند ( بیشتر یا مساوی با ۷۰۰۰۰۰ سلول در هر میلی لیتر شیر ) پائین تر بود ( ۳۸/۲ + ۲/۲۰). همچنین غلظت سلینوم خون گله هایی که شمار سلولهای سوماتیک کمتری داشتند بااتر بود( ۰۱/۰ + ۳۳/۱ در مقایسه با ۰۰۷/۰ + ۰۷۴/۰ ).
گراسو ۱۹۹۰ مشاهده کرد که گاوهایی که از ۹۰ روز پیش از اولین زایش جیره هایی با کمبود سلینوم مصرف کرده بودند به طور معنی داری دارای سلینوم کمی در خون خود هستند. همچنین , فعالیت آنزیم GSH-Px نیز پائین بود( در مقایسه با گاوهایی که میزان ۲ میلی گرم سلینوم به صورت سلنیت در روز دریافت کرده بودند ). در مطالعــه ای آزمایشگاهی (in vitro), نوتروفیل های موجود در شیر گاوهایی که سلینوم دریافت کرده بودند , به طور معنی داری باکتری ها را از بین بردنند . مالیه ( ۱۹۹۵) , دو نوع سلینوم آلی ( مخمر سلینومی ) و سلینوم معدنی ( سلنیت ) را در ۱۰۰ گلــه از گاوهای شیری مقایسه کرد . در این مطالعه جیره گاوها با ۰٫۲ قسمت در میلیون سلینوم آلی و یا سلینوم معدنی برای ۸ هفته مکمل سازی شد . در این مطالعه مشاهده شد که سطح سلنیوم خون در این دوره ۸ هفته ای از سطح ۶/۵ میلی گرم در لیتر به ۱۶۷ ( سلینوم آلی ) و ۹۱ ( سلینوم معدنی )رسید . بنابراین فراهمی و در دسترس بودن سلــینوم آلی بـــر سلنیت ارجحیت دارد ( در دسترس بودن با فراهمی زیستی سلینوم مخمر ۴/۱ و سلنیت ۰/۱ است ) .
افزودن سلینوم اثرات مثبتی بر سلامت پستان دارد. درصد کوآرترهایی که حامل پاتوژن های عامل ورم پستان بودند با تغذیه سلینوم آلی از ۹/۲۲ به ۰/۱۳ و در مورد گروهی که سلنیــت مصرف کرده بودند از ۴/۱۸ به ۴/۷ طی دوره ۸ هفته رسید . اثر سلینوم بر وقوع ورم پستان بازتابی از کاهش تعداد شمار سلولهای سوماتیک شیر و کاهش ان – استیل – بتا – د – گلوکوزامینیداز (NAGase)است .
مس
اسکالتی ۲۰۰۳ , با بهره گـــیری از تلسیه های تازه زا به بررسی اثر افــزودن مس بر مقاومت به ورم پستان ای-کولایی پرداخت . تعداد ۲۳ گاو از ۶۰ روز قبل از زایش تا ۴۲ روز پس از شیردهی با افزودن مس ( ۲۰ قسمت در میلیون ) تغذیه شدند و با تلسیه هایی که با جیره پایه حاوی ۵/۶ میلیون در قسمت مس تغذیه شده بودند , مقایســه شدند . نتایج نشان داد که گاوهایی که مس دریافت کرده اند تعداد باکتری کمتری در شــیر خود در ۱۲ , ۱۸ , ۴۸ ســاعت پس از وقوع عفونت( روز ۳۴ شیر دهی ) داشتند . همچنین , شدت عوارض بالینی پس از ۲۴ ساعت در گروهی که مس دریافت کرده بودند کمتر بود . بنابراین اینچنین نتیجــه گیری شد که افزودن مس به جیره سبب کاهش شدت علایم بالینی طی وقوع ورم پستان ( ای-کولایی ) می شود , هرچند که طول دوره ورم پستان تحت تاثیر قرار نگرفت .
در مطالعه ی دیگری اسکالتی ۲۰۰۲ به بررسی نقش منابع مختلف مس در نوع پاسخ به تزریق باکتری (ای-کولایی) به درون پستان پرداخت ( روز ۳۲ شیر دهی ) . تیمارها شامل جیـــره پایه ( حاوی ۵/۶ قسمت در میلیون مس ) و جیره حاوی مکمل مس ( ۱۰ قسمت در میلیون ) به صورت سولفات مس یا پروتئینات مس بودند .
آزمایش از ۶۰ روز پیش از زایش شروع و تا ۴۹ روز پس از زایش ادامه یافت . میزان باکتریهای شیر در گروه پروتئینات مس کمتر از دو گروه دیگر ( جیره پایه و سولفات مس ) بود . همچنین ماده خشک مصرفی پس از ایجاد تنش باکتریایی ( روز ۳۲ ) , برای پروتئینات مس و تیمار پایه در مقایسه با گروه سولفات مس بیشتر بود ( ۰۳/۰> پی ) . تولید شیر نیز در گروه پروتئینات مس در مقایسه با تیمار پایه و تیمـــار سولفات مس بیشتر بود .
روی
عنصر روی برای ایجاد کراتین ضــروری است . گاوهایی که مکمــل متیونین -روی دریافت کرده بودند به طور معنی داری کراتین بیشتری در کانال سر پستانکهای خود داشتند ( اسپاین ۲۰۰۵) .
در برخی از مطالعات , میزان سلول های سوماتیک شیر با مصرف مکمل روی تا ۲۲ درصد کاهش یافت. باید توجه داشت که روی به صورت آلی بهتر جذب میشود و بیشتر در بدن حیوان باقی می ماند . پوپویچ (۲۰۰۴) با جایگزینی ۳۳ درصــد از روی غیر آلی با روی آلی ( پروتئینات روی ) از ۴۵ روز پیش از زایش تا ۱۰۰ روز پس از زایش مشاهده کرد که گاوهــایی که مکمل آلی روی دریافت کرده اند به طور معنی داری میزان سلولهای سوماتیـک کمتری در شیر خود دارند ( ۶۲۶۷۰ در مقایسه با ۱۱۶۴۴۰ سلول در هر میلی لیتر شیر ) .
درمطالعه دیگری ( اسپاین ۱۹۹۳ ) , با جایگزینی ۵۰ درصــد روی غیر آلی با روی آلی، میزان عفونت های درون پستانی کاهش یافت .
بتا کاروتن و ویتامین A
بر اساس آزمون ورم پستان کالیفرنیــا , غلظت پائین ویتامین آ ( کمتر از ۸۰ میکرو گرم در ۱۰۰ میلی لیتر خون ) و بتاکاروتن ( کمتر از ۲۰۰ میکرو گرم در ۱۰۰ میلی لیتر خون ) در ارتباط با شدت ورم پستان است . در مطالعه ای، سطوح ۵۳۰۰۰ واحد ویتامین آ , ۱۷۳۰۰۰ واحد یا ۵۳۰۰۰ واحد ویتامین آ همــراه با ۳۰۰ میلی گرم بتاکاروتن در روز بــه گاوها از ۳ هفته پیش از خشک شــدن و سپس در طول دوره خشــک تعذیه شد. گاوهایی که ویتامین آ و بتاکاروتن با همدیگر استفاده کرده بودند موارد عفونت کمتری در اوایل دوره خشــکی خود داشتند (۲۷ درصد) . این میزان برای گاوهایی که ویتامین آ کم و یا زیاد مصرف کرده بودند به ترتیب ۴۹ یا ۵۰ درصـد بود . در مطالعه ای دیگر از تیمارهای مشابهی استفاده شد اما شروع آزمایش از ۳ هفته پیش از زایش بود و برای ۱۰ هفته پس از زایش ادامه یافت .نتایج نشان داد که مکمل ویتامین آ و بتاکاروتن ( با همدیگر ) سبب کاهش تعداد سلول های سوماتیک شــیر طـی هفته های ۲ تا ۸ شیردهی میشود ( ۸۵۰۰۰ در مقابل با ۲۲۵۰۰۰ و ۱۲۵۰۰۰ سلول در هر میلی لیتر شیر برای تیمارهای حاوی مقادیر کم و زیاد ویتامین آ ) .
در مطالعه ای دیگر , تغذیه ۵۰۰۰۰ واحــد ویتامین آ در روز , ۱۷۰۰۰۰ واحــــد ویتامین آ در روز و یا ۵۰۰۰۰ واحد ویتامین آ و ۳۰۰ میلی گرم بتاکاروتن در روز بر وقوع عفونت در دوره خشکی, در محدوده زمانی زایش و در کل دوره آزمایشی و بروز ورم پستان بالینی اثری نداشت ( الدهام ۱۹۹۱ ) . دلیلی که برای این تفاوت در این مطالعه و مطالعه قبلی می توان آورد این است که در مطالعه قبلی سطح پایه بتاکاروتن ۵/۲ میلی گرم در لیتر بود اما در مطالعه الدهام سطح آن ۱۰ میلی گرم در لیتر بود . باید توجه داشت که سطح پلاسمایی بتاکاروتن در گاوهای شیـری بایستی بیش از ۳ میلی گرم در لیتر باشد تا از سلامت پستان حمایت کند (ژوکولا ۱۹۹۶).
نتیجه گیری
اینچنین میتوان نتیجه گیری کرد که کیفیت تغـــذیه بر مقاومت گاو به ورم پستان اثر می گذارد . گرچه , تغذیه بر مواجهه انتهای سر پستانک با عوامل بیماری زا تاثیری ندارد .
برای کنترل ورم پستان با یک برنامه ۵ بخش شروع می شود هـــرچـند که بایستی برای گاوهای خشک محیط مناسبی فراهم ساخت . بایستی مطمئن باشید که گاو انرژی کافی , مواد معدنی و ویتامین لازم برای تولید شیر دریافت می کند. از این رو میتوان مطمئن بود که این اقلام برای حفظ سلامت پستان و سیستم ایمنی در اختیار حیوان قرار میگیرد . البته , چنانچه برنامه کنترل ورم پستان برنامه ای ضعیف باشد، نقش انرژی , مواد معدنی و ویتامین هـــا در کنترل ورم پستان بسیار ضعیف می شود .
میزان ویتامینها و مواد معدنی در جوانه های خوراکی یا علوفه هیدروپونیک
وقتی دانه به جوانه تبدیل میشود ویژگی‌هایی پیدا میکند که قبلاً نداشته است؛ مثلاً سلنیوم موجود در دانه یا قابل‌دسترسی نیست یا در کمترین مقدار قابل‌دسترسی است ولی وقتی دانه، جوانه می‌زند مقدار سلنیومی که بدن می‌تواند دریافت کند، به چند برابر افزایش می‌یابد.
چرا می گویید جوانه ها مفیدتر هستند؟
طی جوانه زدن، نشاسته، پروتئین و چربی های موجود در دانه به واحدهای کوچک تری تجزیه می شود و قابلیت هضم و جذب بهتری پیدا می کند.
در این فرآیند میزان ویتامین و املاح معدنی دانه همچون کلسیم، فسفر، منیزیم، ویتامین های گروه B و پروتئین آن دو تا سه برابر و حتی بیشتر افزایش می یابد، اما از کالری و کربوهیدرات آن دو برابر کاسته می شود. البته لازم است بدانید کاهش کالری به معنای حذف کالری نیست.
اگر در صد گرم گندم ۴۰۰ کالری انرژی نهفته باشد در همین میزان جوانه آن ۲۰۰ کالری انرژی وجود دارد.
اکثر متخصصان در مورد مزایای جوانه ها و دانه ها گفته اند: ساقه ها نسبت به دانه ویتامین بیشتری دارند در واقع مانند دارویی کمبودهای تغذیه ای را جبران می کنند و دارای ویتامین های بسیاری مانند موادمعدنی، عناصرکمیاب، پروتئین ها، اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب ضروری، آنزیم ها و مواد فعال بیولوژیکی هستند.
ویتامین ای (E) یکی از ویتامینهای محلول در چربی است. این ویتامین خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد و از بافت‌های بدن در مقابل اثرات مخرب برخی از ترکیب‌های شیمیایی محافظت میکند.
بتاکاروتن پیش ساز ویتامین A میباشد. بتا–کاروتن در بدن به ویتامین A تبدیل می شود. این برای سالم نگه داشتن چشم و برای افزایش ایمنی و سلامت عمومی بدن لازمست.بتا–کاروتن یک آنتی اکسیدان است. رادیکال های آزاد که باعث پیری و آسیب بافتها می شود. آنتی اکسیدان ها مانع از آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد می شود و از بیماری پیشگیری میکند. از ابتلا به بیماری هایی مانند انواع سرطان علی الخصوص سرطان سینه و بیماری های قلبی و عروقی در بدن جلوگیری می کند .
بیوتین یا ویتامین H بدن را قادر می‌سازد تا از انرژی موجود در غذا استفاده کند. بیوتین کوآنزیم گروهی از آنزیمهای کربوکسیل کننده است. به عنوان مثال در سنتز اسیدهای چرب شرکت دارد و در تهیه و تشکیل پورین دخالت میکند. یکی از کو آنزیمهای ضروری متابولیسم ماکرومولکولها در بدن است. این ویتامین یکی از ویتامینهای محلول در آب است. فقدان بیوتین در موش ایجاد ضایعات جلدی از نوع سبورئیک میکند. به این معنی که عوارض پوستی با اختلالات در غدد مولد چربی پوست همراه میباشد. پشم حیوان ریخته، پوست قرمز و متورم گردیده، پوسته پوسته و ضخیم میشود. ادامه فقدان باعث بروز اختلاف عصبی، توقف رشد و مرگ حیوان میشود.
اسید فولیک که به نام های فولات یا ویتامین B9 نیز خوانده می شود برای بسیاری از اعمال بدن از جمله سلامتی سیستم عصبی، خون و سلول ها حیاتی و اساسی است. این ویتامین بدن را در مقابل بیماری های قلبی، نقصهای مادر زادی، پوکی استخوان و سرطان های مشخصی حفظ می کند.
