فرسایش بادی و آبی در کشور در حال افزایش است. اگر فرسایش خاک در کشور کنترل نشود به زیرساخت‌هایی مانند سدها آسیب جدی وارد میشود و کشور به یک بیابان تبدیل میشود. از مهم‌ترین بحران‌‌های زیست‌محیطی کشور ایران، بحران خاک است.
اگر خودمان به فکر نباشیم کسی به فکر ما و کشورمان و زمین ما نیست. سیاستمداران همه می دانند که رفتنی هستند. کسانی که میمانند مردم و فرزندانشان هستند. بیایید برای زمینمان به فکر باشیم.
خاک چگونه فرسایش می یابد؟
هدر رفت خاک ناشی از 2 عامل فرسایش آبی و فرسایش بادی است. در فرسایش آبی بر اثر بارش‌‌های شدید و ناپایدار، خاک شسته میشود و بخش عمده آن از طریق رودخانه‌ها در پشت سدها انباشته میشود. در مواردی نیز وارد تالاب‌ها میشود. در این شرایط هم خاک از دست می‌دهیم و هم انباشت این خاک‌ها در تالاب‌ها و سدها خسارت به بار می‌آورد.
نام ریزگردها را شنیده اید؟ در فرسایش بادی که از آن به‌عنوان ریزگردها نام برده میشود فقر پوشش گیاهی وکمبود رطوبت، باعث بلند شدن خاک میشود. برای نمونه در بخش عمده‌‌ای از استان خوزستان شاهد این وضعیت هستیم که سبب اختلال در زندگی مردم شده است.
فرسایش بادی و آبی خاک در کشور وضعیت بسیار نامطلوبی دارد. این وضعیت ناشی از استفاده نادرست از منابع طبیعی است. از یک‌سو، چرای بی‌رویه دام باعث تخریب مراتع شده است و ازسوی دیگر، پوشش گیاهی را برای ایجاد زمین‌های کشاورزی نابود کرده‌ایم.
شیب‌های تند مراتع را از بین برده و کشت دیم ایجاد کردیم. در این اراضی به‌جای اینکه زمین را افقی شخم بزنیم در جهت شیب شخم می‌زنیم و در نتیجه زمینه فرسایش خاک را فراهم می‌کنیم.
هدر‌رفت خاک در فرسایش آبی بسیار زیادتر و گسترده‌تر از فرسایش آبی است و متأسفانه نوع خاک مرغوب‌‌تر و حاصلخیزتری را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
منبع: سخنان مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفتگو با همشهری انلاین
افزایش سرعت فرسایش خاک = تند شدن سرعت بیابانزایی در ایران
ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺧﺎك، ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﭘﯿﭽﯿﺪه اي اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﮔﯿﺎﻫﺎن ﭘﻮﺷﺸﯽ ﺧﺎك، ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ ﮔﺴﺘﺮده، آﺗﺶ ﺳﻮزي ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎ، ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺑﯽ روﯾﻪ از اراﺿﯽ و ﺑﺮﺧﯽ ﺷﺮاﯾﻂ ﻃﺒﯿﻌﯽ زﻣﯿﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ (ﺷﯿﺐ و ارﺗﻔﺎع زﻣﯿﻦ) و وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﺧﺎك (ﺑﺎﻓﺖ، ﺳﺎﺧﺘﺎر، رﻃﻮﺑﺖ، ﺳﺨﺘﯽ و ﻣﻮاد آﻟﯽ) ﺗﺴﺮﯾﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد.
طبق آمار سازمان حفاظت محیط‌زیست، در سال97 فرسایش خاک ایران ۶تن در هر هکتار بوده است. این عدد در سال 99به ۱۶تن در هکتار رسیده است. سرعت فرسایش خاک تا سال 99، 2.5برابر شده است.
متوسط فرسایش خاک سالیانه در ایران ۱۶تن در هکتار معادل 0.7میلیمتر عمق خاک است. طبیعت هر ۴۰سال یک میلیمتر خاک تشکیل می‌دهد اما هم‌اکنون سالانه 0.7میلیمتر فرسایش در ایران وجود دارد.
این شرایط فرسایش خاک، حاصل سیاست‌های کوتاه مدت برای تولید بیشتر است که هزینه آن را نسل‌های بعدی خواهند پرداخت: عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست.
مقایسه سرعت فرسایش خاک و میزان آن در دنیا با ایران
میانگین جهانی فرسایش خاک به‌طور متوسط 6تن در هکتار است. بدین‌ترتیب ایران با ۱۶تن در هکتار رتبه نخست فرسایش خاک را در جهان دارد. سالانه ۲میلیارد تن خاک در ایران در شرایط فرسایش قرار می‌گیرد. از طرفی براساس گزارش‌های جهانی، فرسایش خاک به‌طور میانگین هر سال ۵۶میلیارد دلار به اقتصاد کشور ضرر وارد می‌کند؛ عددی که تبدیلش به تومان رقمی نجومی و معادل دوبرابر کل بودجه سال‌جاری کشور میشود.
پیامدهای افزایش سرعت فرسایش خاک چیست؟
پیامدهای فرسایش خاک، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است. مانند در معرض خطر قرار گرفتن امنیت غذایی جامعه. ۹۵درصد نیاز غذایی بشر از خاک تامین میشود.
ایجاد سیلاب‌های مخرب و رسوب گرفتن مخازن، بروز پدیده گرد و غبار، آلودگی آب‌ها و کاهش آب‌های زیر زمینی، شور شدن و کاهش حاصلخیزی خاک، گرم شدن کره زمین و کاهش بارندگی، تهدید امنیت غذایی، مشکلات بهداشتی و تحمیل خسارت‌های اقتصادی از پیامدهای فرسایش و تخریب خاک است، که حال این روزهای کشورمان این گونه است.
فرسایش خاک یک فرآیند طبیعی است اما فعالیت‌های انسانی باعث تشدید آن میشود. براساس برنامه ششم توسعه، باید در ۱۰میلیون هکتار از اراضی کشور اقدامات آبخیزداری و آبخوان‌داری انجام شود. حداقل اعتبار مورد نیاز برای این اقدام سالانه 2هزارمیلیارد تومان است. حال اگر آن را با خسارت ناشی از فرسایش خاک در یک سال مقایسه کنیم، بودجه مورد نظر باید 588برابر شود.
بیش از ۷۰درصد ایران را کویر تشکیل داده است. میزان متوسط بارندگی در ایران ۲۵۰میلیمتر است که این میزان یک‌سوم متوسط جهان است.
ﺗﺨﺮﯾﺐ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﺧﺎك در ﺳﺎل ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ 75 ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ازت، 24 ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﻓﺴﻔﺮ و 8 ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﭘﺘﺎس در ﻫﺮ ﻫﮑﺘﺎر زﻣﯿﻦ زراﻋﯽ اﺳﺖ.
خاک علاوه بر اینکه از منابع مهم طبیعت پالاینده و تصفیه کننده آن است با نابود شدنش، پوشش گیاهی را از بین برده و گاز کربنیک را راهی اتمسفر می‌کند و به این ترتیب دما به تدریج افزایش یافته و در نهایت پدیده‌های مخرب جوی ایجاد میشود.
